اتوماسیون صنعتی (industrial automation) به معنی استفاده از کامپیوتر و ابزارهای کنترلی برای هدایت و کنترل ماشین‌های صنعتی به جای انسان است؛ که به منظور کاهش دخالت انسان در فرایندهای تولیدی و صنعتی استفاده می‌شود. بدون اغراق می‌توان اتوماسیون صنعتی را آینده صنعت دانست. در دو دهه گذشته شاهد تغییرات چشمگیری در تولید بوده‌ایم. ظهور رایانه‌های هوشمند و فناوری، اتوماسیون را به یک عنصر اساسی در به دست آوردن مزیت رقابتی در محیط تولید محلی و جهانی امروز تبدیل کرده است. همچنین احتمال خطای کمتر و تولید محصولات با کیفیت بیشتر نیز از جمله مزایایی است که در استفاده از اتوماسیون در صنعت وجود دارد.
اتوماسیون یا مکانیزه کردن در لغت به معنی کنترل و هدایت دستگاه بطور خودکار می‌باشد. هدف تولیدکنندگان امروزی استفاده صددرصد از ابزارهای کنترلی به جای نیروی انسانی است که می‌تواند انقلاب بزرگی در صنعت و خط تولید باشد. اما به دلایل مختلف این هدف به طور کامل امکان‌پذیر نیست و در اکثر مواقع یک سیستم به صورت نیمه خودکار می‌باشد.
مزایای استفاده از اتوماسیون
اتوماسیون صنعتی مزایای عمده‌ای برای شرکت‌ها و اقتصاد جهانی به ارمغان آورده است. از جمله افزایش بهره‌وری که بدون خستگی و نیاز به استراحت می تواند در فرایند تولید و کارایی، بهتر از نیروی انسانی عمل کند. با بکارگیری اتوماسیون در خط تولید به دلیل کنترل بهتر و دقیق‌تر می‌توان نرخ تولید را بهبود بخشید. همچنین زمان صرف شده برای تولید کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر از مزایای اصلی اتوماسیون “زمان کمتر، کیفیت بیشتر” می‌باشد. اتوماسیون صنعتی می‌تواند باعث رشد انفجاری در فناوری شود. برای مثال در سیستم‌های نانوتکنولوژی و سیستم‌های مونتاژ نانو؛ سنسورهای نانوتکنولوژی که بسیار کم حجم، کم مصرف و کم هزینه هستند و می توانند همه چیز را اندازه‌گیری کنند. اتوماسیون صنعتی همچنین محصولاتی را تولید می‌کند که از نظر کیفیت و انسجام بهتر هستند. علاوه بر این، کنترل بهتر و انسجام و ماندگاری محصولات، ضایعات کمتری نیز تولید می‌گردد.
همچنین کاهش زمان به معنی کاهش هزینه نیز می‌باشد. به دلیل کمرنگ‌تر شدن نقش انسان در تولید، هزینه‌های ناشی از تولید کالا به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. چشم انداز کارخانه‌های خودکار بدون نیاز به استفاده از نیروی انسانی مدت‌ها است که وجود داشته است. سفارشات آنلاین، معاملات الکترونیکی، ربات‌های هوشمند و ماشین‌های پیشرفته روز به روز بیشتر می‌شود. حتی می‌توان اتوماسیون را در کالاهای مصرفی نظیر اتومبیل‌ها، اجاق گاز، مایکروویو، ماشین لباسشویی، خشک‌کن، یخچال، ضبط صوت و سایر لوازم خانگی مدرن نیز مشاهده کرد.
معایب اتوماسیون
با وجود تمام مزایای اتوماسیون، به دلیل جایگزینی ماشین و کامپیوتر به‌جای نیروی انسانی، استفاده از نیروی کار معمولی کاهش یافته و باعث بیکاری در جامعه می‌شود. همچنین هزینه اولیه و راه‌اندازی اتوماسیون به شدت بالاست و اجرای این کار نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه زیادی می‌باشد. برخلاف تصور رایج، سیستم‌های خودکار عملیات تولیدی را با تنوع کمتری نسبت به نیروی انسانی انجام می‌دهند هرچند که به همین دلیل احتمال خطای کمتری هم خواهند داشت.
انواع اتوماسیون صنعتی
اتوماسیون صنعتی به دو نوع است. سخت یا ثابت ، نرم یا انعطاف پذیر.
سخت و ثابت
این نوع اتوماسیون برای عملیات تکرارپذیر و ثابت استفاده می‌شود. اتوماسیون سخت برای اتوماتیک کردن مجموعه‌ای از عملیات‌های ثابت با هدف مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع اتوماسیون برای ارائه محصولات سخت و غیرقابل انعطاف استفاده می‌شود؛ زیرا تغییر و تنوع طراحی در این نوع اتوماسیون کار دشواری است اما میزان تولید بیشتری دارد.
انعطاف پذیر
این اتوماسیون، برای کارهایی که از انعطاف پذیری بالایی برخوردارند استفاده می‌شود. همچنین تغییر در طراحی در این نوع اتوماسیون امکان پذیر است.
اتوماسیون صنعتی و اثر آن بر کسب و کار
همانطور که اشاره شد قطعا با جایگزینی اتوماسیون به جای نیروی انسانی با افزایش قابل توجه تولید مواجه خواهیم شد. اما از طرفی باعث بیکار شدن عده زیادی نیروی انسانی و افزایش بیکاری در سطح جامعه می‌شود. طبق گزارشی از دکتر دیوید آوتور (David Autor) در مرکز مطالعات اقتصاد و دیجیتال، اتوماسیون صنعتی باعث کاهش هزینه و افزایش تولید می‌شود اما معتقد است در زمینه مشاغل، با کاهش شغل مواجه نخواهیم شد.
در دو قرن اخیر هشدارهای دوره‌ای وجود داشته که اتوماسیون و فناوری جدید باعث از بین رفتن تعداد زیادی از مشاغل طبقه متوسط می شوند. به عنوان مثال، در اوایل قرن نوزدهم، گروهی از صنعتگران نساجی انگلیسی، معروف به لودیت‌ها، با تلاش برای نابودی برخی از ماشینها، به طور مشهودی معترض به اتوماسیون تولید منسوجات بودند. در سال ۱۹۶۴، رئیس جمهور آمریکا (لیندون ب. جانسون) حتی برای مقابله با مشکل بهره‌وری در آن دوره کمیسیون فناوری، اتوماسیون و پیشرفت اقتصادی را راه اندازی کرد. به طور خاص، آن بهره‌وری آنقدر سریع افزایش می‌یافت که می‌توانست از تقاضای نیروی کار پیشی بگیرد. کمسیون در نهایت به این نتیجه رسید که اتوماسیون تهدیدی در اشتغال ایجاد نمی‌کند. می‌توانیم با اطمینان بگوییم که دو قرن گذشته اتوماسیون و پیشرفت تکنولوژی کار بشر را منسوخ نکرده است.
اتوماسیون همچنین نیروی کار را تکمیل می‌کند؛ تولید را به روش‌هایی افزایش می‌دهد که منجر به تقاضای بیشتر برای نیروی کار می‌شود و با تعدیل در عرضه کار تعامل دارد. مرز اتوماسیون به سرعت در حال پیشرفت است، اما چالش های جایگزین کردن ماشین‌آلات برای کارگران در کارهایی که نیاز به انعطاف‌پذیری، قضاوت و عقل سلیم دارند بسیار زیاد است. در بسیاری از موارد، ماشین آلات کار انسانی را جایگزین و تکمیل می کنند. بزرگترین تغییر به هنگام ظهور فن آوری های جدید، کاهش در تعداد شغل‌های ایجاد شده نیست، بلکه انواع شغل‌های موجود و پرداخت آن شغل‌ها است که عوض می‌شود.
وی در ادامه می‌گوید، بکارگیری اتوماسیون باعث افزایش بهره‌وری می‌شود و افزایش بهره‌وری به افزایش درآمد و دستمزد می‌انجامد. هرچه مردم و جوامع ثروتمندتر می‌شوند. آنها تمایل به مصرف بیشتر دارند. مانند مواد غذایی، مسکن، حمل و نقل، سرگرمی و … که باعث افزایش تقاضا می‌شود. اما وقتی بهره‌وری به سرعت در حال افزایش نیست، کالاها با گذشت زمان گران می‌شوند. در نتیجه در اکثر مواقع اتوماسیون با افزایش بهره‌وری، باعث افزایش ثروت و درآمد می‌شود.
تولید محصولات با کیفیت بالاتر باعث افزایش مزیت رقابتی در تجارت شما می‌گردد و تولیدات با کیفیت را افزایش می‌دهد. تولید سریع‌تر می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌ها، نیاز مشتری را نیز طی زمان کوتاهتری برآورده سازد. مواردی مانند طراحی کنترلر و طراحی مکانیزم های رباتیک باعث گسترش و رشد اتوماسیون صنعتی شده‌اند.
